Ολοκληρώθηκε αυτή η περίεργη χρονιά για τους τελειόφοιτους του Λυκείου. Ίσως, αρχικά, το κλειστό σχολείο και η καραντίνα φάνηκαν σαν ευκαιρία να μείνουν σπίτι και να διαβάσουν, χωρίς μετακινήσεις κλπ, όμως τελικά δεν ήταν τόσο απλό.
Χάθηκε η ρουτίνα, ο ρυθμός, η απαραίτητη προσωπική επαφή και κοινωνικοποίηση.
32 εβδομάδες κλειστά σχολεία (26 ο μέσος ευρωπαϊκός όρος) είναι πολύ μεγάλο διάστημα. “Μπορεί να αποσυντονίσει και τον πιο πειθαρχημένο”.
Επιπλέον, τα περισσότερα νοικοκυριά στη χώρα ήταν χωρίς (καλό) ίντερνετ που δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο την πρόσβαση των μαθητών σε σχολεία και φροντιστήρια.
Σε άλλες χώρες, αυτές οι δυσλειτουργίες αντιμετωπίστηκαν με προσλήψεις καθηγητών, μείωση αριθμού των μαθητών ανά τάξη, προμήθειες υπολογιστών (κανονικά, όχι όπως στην Ελλάδα που κάποια παραδόθηκαν μετά την καραντίνα) και ενίσχυση των δικτύων.
Στην Ελλάδα, μείωσαν την ύλη. Και τους εισακτέους…
Φέτος, συμπλήρωσα 20 χρόνια από τις δικές μου πανελλήνιες (Ιούνιος 2001) και ήθελα να μοιραστώ όσα διαπίστωσα όλα αυτά τα χρόνια με εξετάσεις, σπουδές και επαγγελματική αποκατάσταση.
1. Στα σχολεία δεν υπάρχει (ουσιαστικά) μάθημα σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Τα παιδιά εκείνη την ώρα ακούνε μόνο “ώρα για διάλειμμα”. Έφτασα να δίνω πανελλήνιες και δεν είχα ιδέα τι σχολές μπορώ να δηλώσω, τι επιλογές έχω. Έπρεπε να ψάξω μόνη μου σε εποχές χωρίς ιδιαίτερη πρόσβαση στο ίντερνετ και με όχι τόσο ώριμη σκέψη για σωστό ψάξιμο. H επιλογή εκπαιδευτικής κατεύθυνσης και κατ’ επέκταση του επαγγέλματος, δεν θα πρέπει να είναι μια επιπόλαιη απόφαση βασισμένη σε τυχαία γεγονότα και συγκυρίες.
2. Τα παιδιά που δε γράφουν καλά θεωρούν ότι απέτυχαν στις πανελλήνιες. Γιατί θεωρούν ότι όλο το μέλλον τους κρίνεται από αυτές τις εξετάσεις. Σίγουρα, είναι πάρα πολύ σημαντικές, ειδικά αν είμαστε κατασταλαγμένοι στο τι ακριβώς θέλουμε να σπουδάσουμε. Όμως, αν έχουμε όρεξη για δουλειά, μπορούμε να το κυνηγήσουμε αυτό που αγαπάμε με κάθε τρόπο. Οι πανελλαδικές εξετάσεις σίγουρα αποτελούν ένα σημαντικό σταθμό στη ζωή των εφήβων και νέων ατόμων, όμως δεν είναι η μοναδική ευκαιρία.
Αν δεν πήγαμε καλά και φοβόμαστε ότι δε θα περάσουμε στη σχολή που θέλαμε, μπορούμε να επιλέξουμε μια παρόμοια, με αντίστοιχα μαθήματα, η οποία τελικά μπορεί να μας αρέσει καλύτερα ή να μας δώσει το βήμα για να δώσουμε κατατακτήριες και να μπούμε τελικά στην αρχική μας επιλογή. Αλλά πραγματικά πιστεύω ότι όλα για κάποιο λόγο γίνονται.
3. Οι σπουδές που θα κάνουμε δε μας εξασφαλίζουν σε καμία περίπτωση μια ασφαλή θέση εργασίας. Μπορούμε να κάνουμε βάσιμες υποθέσεις για μελλοντικές ευκαιρίες, αλλά θα υπάρχει πάντοτε αβεβαιότητα! Ακόμα κι αν επιλέξουμε μια σχολή που, σύμφωνα με τις σημερινές συνθήκες της αγοράς εργασίας, θεωρείται “σίγουρη δουλειά”, όταν θα ολοκληρώσουμε τις σπουδές μας δεν ξέρουμε αν θα έχουν αλλάξει τα δεδομένα.
4. Επειδή, λοιπόν, ποτέ δε θα είμαστε σίγουροι, είναι πάρα πολύ σημαντικό να επιδιώκουμε τις σπουδές και το επάγγελμα που αντανακλούν καλύτερα το χαρακτήρα μας και αυτό που αγαπάμε.
5. H επιλογή της επαγγελματικής κατεύθυνσης αποτελεί συγχρόνως πρόκληση και ευκαιρία. Μπορεί να μη γνωρίζουμε καλά καλά τι μας αρέσει και σε τι είμαστε καλοί. Αν π.χ. δεν έχουμε διδαχθεί ποτέ σχέδιο ή δεν έχουμε έρθει σε επαφή με κάποια μαθήματα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα ήμασταν καλοί ή όχι.
6. Η επιλογή “γεμίζω πτυχία” δε θεωρώ ότι μας εξασφαλίζει μια θέση. Ειδικά, αν μόνο σπουδάζουμε και δε δουλεύουμε ταυτόχρονα. Είναι πολλά τα χρόνια εκτός αγοράς εργασίας και σε μια θέση δε θα προτιμηθεί κάποιος που δεν έχει καμία επαγγελματική εμπειρία.
7. Φυσικά, στη σημερινή κοινωνία της “δια βίου μάθησης”, είναι πάρα πολύ σημαντικό να αναπτύσσουμε πολύπλευρα την προσωπικότητά μας και να καλλιεργούμε δεξιότητες που θα μας δώσουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουμε σε διαφορετικά εργασιακά περιβάλλοντα και θα μας ανοίγουν νέες ευκαιρίες σε περιόδους ανεργίας και οικονομικής κρίσης.
8. Η γνώση είναι δύναμη. Πρέπει να μάθουμε να αναζητούμε, να αξιολογούμε, να επεξεργαζόμαστε και να διαχειριζόμαστε πληροφορίες.
9. Την περίοδο που σπουδάζουμε, ακόμα κι αν δεν είμαστε υποχρεωμένοι να το κάνουμε για οικονομικούς λόγους, είναι σημαντικό να “βγούμε” στην αγορά εργασίας, έστω και σαν σερβιτόροι, πωλητές ή οτιδήποτε. Το μεγαλύτερο λάθος που έκανα πιστεύω ότι είναι που δε βγήκα να “φάω τα μούτρα μου” στην αγορά εργασίας. Μεγαλύτερη εμπειρία, άλλη αυτοπεποίθηση, και πού ξέρουμε; Μπορεί να ακολουθούσα και άλλο μονοπάτι, να έβρισκα κάτι άλλο που μου αρέσει περισσότερο ή να έκανα το ίδιο που κάνω και σήμερα αλλά με άλλα “μυαλά”.
10. Δεν επιλέγουμε το αντικείμενο των σπουδών με βάση την άποψη των γονιών μας (ειδικά όταν μας “επιβάλλεται”) οι οποίοι μπορεί να αγχώνονται για την επαγγελματική αποκατάστασή μας ή να έχουν στο νου τους να μας “τακτοποιήσουν” ή έχουν, τελοσπάντων, τα δικά τους όνειρα για τα παιδιά τους. Μας αγαπάνε, κάνουν τα πάντα για μας, αλλά εμείς ξέρουμε καλύτερα τι θέλουμε.
Αν δε μας αρέσει το αντικείμενο των σπουδών μας δύσκολα θα το τελειώσουμε. Οι γονείς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών επιλογών των παιδιών τους. Η συζήτηση και η δημιουργία του κατάλληλου κλίματος εμπιστοσύνης και ελεύθερης έκφρασης είναι απαραίτητα στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε την πλέον συνειδητή και κατάλληλη επιλογή για εμάς.
11. Πρέπει να μάθουμε να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας και να είμαστε υπεύθυνοι. Άλλωστε εμείς θα ζήσουμε με τις συνέπειες των αποφάσεών μας.
12. Οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν μπορούν να τα κρίνουν όλα: τι άνθρωποι θα είμαστε, τι αξία θα έχουμε, τι βάσεις, μέσα σε μόνο μία χρονιά. Δεν μπορεί ο καθένας μας στα 17 του να ορίσει το μέλλον του, την ζωή του. Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε ότι μία λάθος κίνηση ή ένα δύσκολο συναίσθημα θα κρίνει όλη μας τη ζωή. Δεν κρίνονται όλα μόνο σε μία χρονιά, σε μία στιγμή, σ’ ένα ή δύο γραπτά.
13. Η αξία μας φαίνεται από όλη μας την πορεία, όλη μας τη ζωή, όλες μας τις επιλογές. Στο χέρι μας είναι να εκμεταλλευτούμε, ή μάλλον να αξιοποιήσουμε, τις ευκαιρίες που θα μας παρουσιαστούν.
14. Η επιλογή μιας ιδιωτικής σχολής ή των σπουδών στο εξωτερικό, εφόσον έχουμε την οικονομική δυνατότητα, μπορεί να είναι μια καλή λύση, αλλά και πάλι πρέπει να κάνουμε πολύ καλή έρευνα για την αξιοπιστία της σχολής και για το αν μας καλύπτει και μας αρέσει τόσο που θα κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να προχωρήσουμε.
15. Η επιλογή να μη σπουδάσουμε (γιατί είναι κι αυτή μια επιλογή) ίσως μας καλύπτει, αν έχουμε σκεφτεί που θα απασχοληθούμε (πχ στην οικογενειακή επιχείρηση) κι αν όντως ενδιαφερόμαστε μπορούμε να μάθουμε πάρα πολλά. Η απασχόληση την οικογενειακή επιχείρηση ή το να μάθουμε την τέχνη του γονιού μας (πχ υδραυλικός κλπ) εμπειρικά είναι πολύ σημαντικό και δύσκολο εγχείρημα γιατί σίγουρα υπάρχουν διαφορές στη νοοτροπία των γενεών. Πάλι, όμως, εξαρτάται από εμάς, τα όρια που θα θέσουμε και τις επιλογές που θα κάνουμε. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος για μας. Μόνο εμείς.
16. Οι στόχοι μας ποτέ δεν πραγματοποιούνται μόνο με ευχές (ή και προσευχές) αλλά με σωστό σχεδιασμό, ρεαλισμό για τις δυνάμεις μας, σωστή κατανομή χρόνων, πείσμα και θέληση. Δεν είναι θέμα τύχης, αλλά στοχοθεσίας, τήρηση προγράμματος και προσήλωσης. Το θέλουμε αρκετά;
17. Θα βιώσουμε πολλές φορές έντονες αγωνίες στη ζωή μας για διάφορους στόχους και επιθυμίες που θέλουμε να ικανοποιήσουμε. Οι εξετάσεις είναι μια καλή ευκαιρία να πάρουμε μια πρώτη ματιά για το πως να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας.
18. Πρέπει να μάθουμε στη ζωή μας να ζητάμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε, αλλά να καταλάβουμε πως δεν χρειάζεται να προσπαθούμε τόσο, για να αποδείξουμε κάτι στους άλλους, όσο για να ικανοποιηθούμε εμείς και να αποδεχτούμε πως κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε.
19. Οι πανελλήνιες είναι η αρχή μιας προσπάθειας που ακόμα κι αν δεν αποδώσει όπως θα περιμέναμε είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί ως μια πολύτιμη εμπειρία και να μας κινητοποιήσει για άλλες προσπάθειες. Να είμαστε θετικοί και να σκεφτόμαστε δημιουργικά το επαγγελματικό μας μέλλον!
20. “Ευτυχία δεν είναι να κάνεις πάντα αυτό που θέλεις, αλλά να θέλεις πάντα αυτό που κάνεις.” Λ. Τολστόι
Καλά και ανοιχτά μυαλά σε όλους και καλή σταδιοδρομία!
Βάσω Ζ. Νικολογιάννη
