Είναι ιδιαίτερο το συναίσθημα που νιώθεις όταν έχεις δίκιο αλλά δεν μπορείς να το βρεις με τίποτα. Μοιάζει με κάτι σαν πνιγμό μόνο που δεν σου κρατάει κανείς το λαιμό, ούτε βρίσκεσαι κάτω από το νερό. Χωρίς να σου ασκείται η οποιαδήποτε μορφή δύναμης μα και πάλι η αίσθηση είναι παρόμοια.
Για παράδειγμα την Παρασκευή(19/11), ώρα δέκα παρά τέταρτο το βράδυ, καθόμουν στο μαγαζί με τον πατέρα μου και βλέπαμε μπάσκετ. Έπαιζε ο Ολυμπιακός με την Μακάμπι Τελ Αβίδ για την Ευρωλίγκα, ωραίο το παιχνίδι και ακόμα πιο ωραία η ομάδα. Ο αγώνας είχε ξεκινήσει στις εννιά οπότε ήμασταν λίγα δευτερόλεπτα πριν να λήξει το πρώτο ημίχρονο.
Ξαφνικά μπαίνουν στο μαγαζί δύο άντρες και άλλος ένας κάθεται στην πόρτα, έξω από το κατάστημα. “Αστυνομία” λέει ο ένας, “ταυτότητα” μου ζήτησε ο άλλος. Κι εγώ και ο πατέρας μου ήμασταν μόνοι μας στο μαγαζί και φοράγαμε και οι δύο μάσκα. Πάω στο μηχανάκι, σηκώνω τη σέλα, βγάζω το πορτοφόλι και παίρνω την ταυτότητα.
Τη δίνω στον έναν αστυνομικό και ρωτάω τον άλλο για ποιο λόγο μου γράφει πρόστιμο. “Πέρασα καμιά δυο φορές νωρίτερα έξω από το μαγαζί και σε είδα που είχες κατεβασμένη τη μάσκα σου“, μου λέει και τον ρωτάω: “Ήμουν με πελάτη ή μόνος μου μέσα;” και μου απαντάει “Μόνος“.
Με κάλυψε και μόνο αυτή του η απάντηση και έτσι δεν συνέχισα έναν διάλογο που δεν οδηγούσε -πια- πουθενά. Ο πατέρας μου έπιασε κουβέντα σε ευγενικό τόνο με τους αστυνομικούς και τους εξήγησε το αυτονόητο. Είμαστε μόνοι μας στο μαγαζί από τις εννιά το βράδυ, δεν περπατάει άνθρωπος έξω και τα μισά μαγαζιά μπροστά από τους Ταξιάρχες είναι κλειστά. Σε ένα τέταρτο κλείνουμε…
Ο εκείνος όμως είχε βάλει την ίδια κασέτα “ο νόμος λέει αυτό… η νομοθεσία είναι έτσι…“, αυτή η… δικαιολογία που λένε οι αστυνομικοί για να απορρίψουν από πάνω τους την ευθύνη για αυτό που σου κάνουν οι ίδιοι. Δηλαδή υπάρχει μια κατεύθυνση που δίνει ο νόμος για το πως θα πρέπει να κάνει τη δουλειά του ένας αστυνομικός, αλλά στο τέλος ο άνθρωπος είναι που παίρνει την απόφαση και όχι ο νόμος αυτός καθαυτός.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο αστυνομικός ήθελε απλά να γεμίσει το μπλοκάκι του με κάποια κλήση, έτσι για να φανεί οτι έκανε δουλειά και όχι απλά τη βόλτα του. Δεν είναι ούτε ο πρώτος αλλά ούτε και ο τελευταίος που πράττει με την ίδια λογική. Σαν να βγαίνεις στη γύρα για να πάρεις αυτά που σου χρωστάνε και στο τέλος να μένεις ικανοποιημένος αν πάρεις χρήματα έστω και από έναν.
Πως λοιπόν να αλλάξει η γνώμη μου; Πως να πιστέψω οτι “και οι αστυνομικοί έχουν ψυχή“; Χωρίς ίχνος υπερβολής στο 90% των συναντήσεών μου με αστυνομικούς στο δρόμο, στα γήπεδα, σε πορείες, στο μαγαζί μου, στο σπίτι μου, οπουδήποτε, η άποψή μου στο τέλος της μέρας ήταν πέρα για πέρα αρνητική. Από τον τρόπο που μιλάνε μέχρι τον τρόπο που σκέφτονται και πράττουν.
Άλλωστε και η επιστήμη έχει αποδείξει πολλάκις οτι η εξουσία διαφθείρει. Και στη μικρότερη μορφή της μπορεί και αλλάζει τις καρδιές και τα μυαλά των ανθρώπων. Από τον… υπεύθυνο ενός μπουφέ μέχρι τον αρχηγό της αστυνομίας, του στρατού, του κράτους κ.ο.κ. άπαντες άλλοι άνθρωποι μπήκαν στη θέση και άλλοι έγιναν. Πάντοτε προς το χειρότερο, πάντοτε κόντρα στον ίδιο τον άνθρωπο, στην ίδια τους τη φύση.
Από τα πιο τρανά παραδείγματα αλλαγής της ανθρώπινης συμπεριφοράς λόγω πρόσκαιρης εξουσίας, είναι το περίφημο πείραμα του Στάνφορντ. Το μακρινό 1971 ο καθηγητής ψυχολογίας Φίλιπ Ζιμπάρντο μάζεψε εικοσιτέσσερις φοιτητές ανάμεσα σε εβδομήντα υποψήφιους για να πάρουν μέρος στο πείραμά του.
Όλοι όσοι επιλέχθηκαν είχαν λευκό ποινικό μητρώο και καθόλου ιατρικά και ψυχολογικά προβλήματα. Οι ρόλοι του δεσμοφύλακα και του φυλακισμένου μοιράστηκαν με τη ρίψη κέρματος, το γνωστό σε όλους “κορώνα – γράμματα“. Η εικονική φυλακή είχε δημιουργηθεί σε ένα υπόγειο του πανεπιστήμιου του Στάνφορντ.
Τα πράγματα ξέφυγαν γρήγορα και χάθηκε κάθε έλεγχος με αποτέλεσμα ο ίδιος ο Ζιμπάρντο να καταλήξει στο συμπέρασμα οτι τόσο οι φυλακισμένοι όσο και οι δεσμοφύλακες είχαν ταυτιστεί υπερβολικά με τους ρόλους τους. Μετά από έξι μέρες και την κατάρρευση ενός φοιτητή από τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στη φυλακή, το πείραμα τερματίστηκε από τον ψυχολόγο.
Άνθρωπος με εξουσία απέναντι σε άλλον άνθρωπο; Το αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο: αδικία, εκμετάλλευση, επίδειξη ισχύος, “κακός” χαβαλές… Ατέλειωτη η λίστα πραγματικά. Η ίδια η ιστορία μπορεί να μας διδάξει για το συγκεκριμένο θέμα. Το μόνο που χρειάζεται είναι μάτια καθαρά και ανοιχτά μυαλά.
Υ.Γ. Το etoliko.gr λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο και τέσσερις μήνες περίπου. Το να υπάρχουν ακόμα άτομα που να το θεωρούν κάτι σαν “ομάδα” στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, είναι τουλάχιστον αστείο και από τα σχόλιά τους δείχνει και μια εμπάθεια προς εμάς που ασχολούμαστε με το σάιτ.
Μπορεί οι απόψεις μας να είναι μοναδικές και να εκφράζουν κυρίως αυτά που έχει ο καθένας στο κεφάλι του, αλλά αυτό δεν σημαίνει οτι δεν είμαστε όλοι μαζί σε όλα όσα προκαλεί το etoliko.gr και η δημόσια έκθεση μέσω αυτού. Προσπαθήστε να μην κρίνετε από τα… like αλλά από αυτά που γράφει ο εκάστοτε αρθρογράφος. Αυτά για τους “φαρμακόγλωσσους”…
Μιχάλης Βελτσίστας
