Ήμουν στο γυμνάσιο όταν κόντεψα να πάθω πνευμονία. Κυριολεκτικά. Η μάνα μου φοβήθηκε – λογικό – και κατέληξα σ’ έναν πνευμονολόγο. Εκείνος, αφού με εξέτασε, με κοίταξε με το ύφος του ανθρώπου που έχει δει πολλά στη ζωή του και μου πέταξε τη διάγνωση σαν να ήταν το πιο προφανές πράγμα του κόσμου:
– Έλα, πες, καπνίζεις.
Γέλασα. Του είπα «μα γιατρέ, δεν καπνίζω».
Επέμεινε.
Και ξέρεις τι γίνεται όταν ένας γιατρός επιμένει κι εσύ είσαι ένα παιδάκι με πνευμονία; Αρχίζεις να αμφιβάλλεις. Τι μπορεί να εννοεί; Μήπως καπνίζω στον ύπνο μου και δεν το ξέρω; Μήπως έχω κάποιο alter ego που κάνει τράκες στα διαλείμματα;
Όμως, η εξήγηση ήταν πολύ απλή. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι με καπνιστές. Σε μια χώρα όπου το κάπνισμα ήταν τόσο ενσωματωμένο στην καθημερινότητα, που το να μην καπνίζεις ήταν η παραξενιά.
Ήμουν cool με τους καπνιστές. Δεν τους κατηγορούσα. Ήξερα να αγοράζω τσιγάρα από το περίπτερο πριν μάθω να αγοράζω κρουασάν. Ήταν το φυσιολογικό μου.
Όταν ανακάλυψα ότι οι άνθρωποι αναπνέουν… καθαρό αέρα
Η πραγματική αποκάλυψη ήρθε όταν έφυγα απ’ το σπίτι για σπουδές. Μέσα σε λίγες εβδομάδες συνειδητοποίησα δύο συνταρακτικά πράγματα:
• Δεν έχω μόνιμα μύτες που τρέχουν.
• Τα ρούχα μου δεν μυρίζουν σαν να δουλεύω part-time σε μπουζουξίδικο.
Για 18 χρόνια νόμιζα πως το «βγαίνω έξω και γυρίζω σπίτι μυρίζοντας σαν τασάκι» ήταν φυσιολογικό. Όπως είναι φυσιολογικό να μυρίζει το φαγητό μετά το μαγείρεμα, έτσι είναι φυσιολογικό να μυρίζεις τσιγάρο μετά από μια βραδινή έξοδο.
Μέχρι που ανακάλυψα ότι δεν είναι.
Και τότε άρχισα να βλέπω αλλιώς το θέμα. Όταν, δε, έκανα παιδιά, το θεώρησα λογικότατο να μην επιλέγω μέρη που δεν σέβονται τη νομοθεσία.
Η νομοθεσία που ήρθε (και την προσπεράσαμε σαν να μην υπάρχει)
Και ύστερα ήρθε η νομοθεσία.
Το 2019, ο αντικαπνιστικός νόμος επιτέλους εφαρμόστηκε στα σοβαρά. Μαγαζιά έκοβαν πρόστιμα, πελάτες έβγαιναν έξω να καπνίσουν, οι μη καπνιστές αισθανθήκαμε για πρώτη φορά πως έχουμε κι εμείς δικαιώματα.
Το τι ανακούφιση και χαρά είχα που μπορούσα να απολαύσω τον καφέ μου χωρίς να ρουφάω καπνό τρίτων, δεν περιγράφεται.
Κράτησε λίγο.
Σιγά-σιγά τα πράγματα επέστρεψαν στην ελληνική κανονικότητα. Στα «φιλικά» μαγαζιά. Στην αδιαφορία των αρχών. Και φτάσαμε στο 2025…
Το 2025 και ακόμα καπνίζουμε μέσα στα μαγαζιά
Μπαίνεις σε καφετέρια και βλέπεις κόσμο να καπνίζει ακριβώς όπως το 2005.
Μόνο που τώρα είναι οι άνθρωποι της γενιάς μου. Οι ίδιοι που ανεβάζουν stories για τη γιόγκα, τη mindfulness και τα sugar-free matcha lattes.
Και το καλύτερο; Πολλοί είναι και γονείς.
Οι γονείς που «δεν καπνίζουν στο σπίτι» αλλά καπνίζουν στο καφέ γεμάτο παιδιά
Υπάρχει μια κατηγορία καπνιστών που με γοητεύει: οι «υπεύθυνοι γονείς».
Αυτοί που δεν καπνίζουν στο σπίτι για να μην εισπνέουν τα παιδιά τους καπνό.
(Θα δώσω ένα λεπτό για να το χωνέψεις αυτό.)
Τρέχουν πανικόβλητοι στον παιδίατρο για ένα σπυράκι, αγοράζουν υποαλλεργικά μαξιλάρια, βάζουν ειδικά φίλτρα στο νερό, αλλά θεωρούν απολύτως φυσιολογικό να καπνίζουν δίπλα σε παιδιά σε ένα εστιατόριο.
«Έλα μωρέ, ανοιχτός χώρος είναι.»
(Δεν είναι.)
«Δεν ενοχλεί κανέναν.»
(Τους ρωτήσατε;)
«Το κάνουν όλοι.»
(Άρα λογικό;)
Και εδώ έρχεται το προσωπικό μου δράμα:
Νιώθω εγώ η περίεργη
Το χειρότερο δεν είναι ότι καπνίζουν μέσα στα μαγαζιά.
Το χειρότερο είναι ότι όταν με ενοχλεί, νιώθω πως το πρόβλημα είμαι εγώ.
Σαν να είμαι υπερβολική.
Σαν να πρέπει να το αποδεχτώ.
Σαν να μην έχω δικαίωμα να πω κάτι.
Ακόμα και αυτή τη στιγμή που το γράφω αυτό το άρθρο, αγχώνομαι μήπως στεναχωρήσω αγαπημένους μου που καπνίζουν.
Και δεν είμαι μόνο εγώ. Το βλέπω και στους υπόλοιπους. Οι περισσότεροι δεν διαμαρτύρονται. Απλά κάνουν ότι δεν μυρίζουν, δεν βλέπουν, δεν τους πειράζει.
Γιατί;
Γιατί στην Ελλάδα το να διαμαρτύρεσαι σημαίνει ότι είσαι σπασίκλας ή κάτι τέτοιο τελοσπάντων.
Γιατί αν τολμήσεις να πεις σε κάποιον να σβήσει το τσιγάρο του, οι πιθανότητες είναι να γίνεις εσύ ο κακός της υπόθεσης.
Δεν είναι θέμα νομοθεσίας – είναι θέμα κουλτούρας
Οι νόμοι υπάρχουν. Αλλά στην Ελλάδα οι νόμοι εφαρμόζονται μόνο αν υπάρχει κάποιος να τους επιβάλει.
Όταν βρίσκεσαι σε έναν κλειστό χώρο και ανάβεις τσιγάρο, δεν είναι δικαίωμά σου.
Είναι αγένεια.
Είναι αδιαφορία.
Γιατί να καθόμαστε έξω με τα καρότσια και τα μωρά μας; Γιατί να καθόμαστε έξω για να μην ξυπνήσουμε την επόμενη με βήχα;
Κι αν η γενιά των γονιών μας μεγάλωσε μέσα στον καπνό χωρίς δεύτερη σκέψη, εμείς δεν έχουμε δικαιολογία. Ούτε ζώνες μας έβαζαν στο αυτοκίνητο. Τώρα δε βάζουμε όλοι κάθισμα χωρίς να το πολυσκεφτούμε;
Η λύση είναι μία: Δε γίνεται να ανεχόμαστε ό,τι μας ενοχλεί.
Δεν χρειάζεται αστυνόμευση, ούτε καβγάδες. Χρειάζεται κοινή λογική.
Και μια δόση αυτονόητου σεβασμού προς τους γύρω μας.
Αν το καταλάβουμε αυτό, ίσως οι επόμενες γενιές να μη χρειαστεί να απολογούνται στους πνευμονολόγους για πνεύμονες που μοιάζουν καπνιστών.
(η φωτογραφία έχει δημιουργηθεί με ΑΙ)
