26 Οκτωβρίου 1957 — 26 Οκτωβρίου 2025
Πέρασαν εξήντα οκτώ χρόνια από τότε που έφυγε ο Νίκος Καζαντζάκης, κι όμως τίποτα δεν μοιάζει να ’χει τελειώσει.
Ο λόγος του εξακολουθεί να κυλά, να ταρακουνά, να εμπνέει όσους αρνούνται να βολευτούν.
Η γραφή του ήταν πάντα πρόκληση.
Να σκεφτείς βαθύτερα. Να ζήσεις εντονότερα. Να μην αρκεστείς στο “έτσι είναι τα πράγματα”.
Ο άνθρωπος που αγάπησε τον ανήφορο
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1883.
Έζησε μια ζωή γεμάτη ταξίδια, συγκρούσεις, δημιουργία, αμφισβήτηση.
Και πέθανε στις 26 Οκτωβρίου 1957, αφήνοντας πίσω του μια παρακαταθήκη που ξεπερνά τα όρια της λογοτεχνίας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Ο Τελευταίος Πειρασμός», «Ο Καπετάν Μιχάλης», «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», έργα που βιώνονται και μας συντροφεύουν για πάντα.
Γιατί μέσα τους κρύβεται το αιώνιο ερώτημα: πώς μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει ελεύθερος;
Κι εκείνος, στην Ασκητική, μάς έδωσε την απάντηση:
«Τι είναι το πιο δύσκολο; Αυτό θέλω. Ποιο δρόμο να πάρεις; Τον πιο κακοτράχαλον ανήφορο.»
«Ν’ αγαπάς την ευθύνη»
Αν έπρεπε να συμπυκνώσουμε ολόκληρη τη φιλοσοφία του Καζαντζάκη σε μία φράση, θα ήταν αυτή:
«Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.»
Δεν μιλούσε για υπερβολή, αλλά για στάση ζωής.
Για τον αγώνα του ανθρώπου να σταθεί όρθιος απέναντι στο χάος, να δημιουργήσει νόημα εκεί που δεν υπάρχει, να μετατρέψει τον φόβο σε κίνηση.
Ο Καζαντζάκης πίστευε πως κάθε άνθρωπος έχει μέσα του έναν μικρό πολεμιστή.
Κι ότι ο σκοπός της ζωής δεν είναι η ευκολία, αλλά η υπέρβαση.
Πολεμούμε γιατί έτσι μας αρέσει
Ο ίδιος έγραφε:
«Πολεμούμε γιατί έτσι μας αρέσει,
τραγουδούμε κι ας μην υπάρχει αυτί να μας ακούσει.
Δουλεύουμε κι ας μην υπάρχει αφέντης να μας πλερώσει το μεροκάματο.»
Στις φράσεις αυτές δεν υπάρχει μιζέρια· υπάρχει υπερηφάνεια.
Η περηφάνια του ανθρώπου που παλεύει όχι για ανταμοιβή, αλλά γιατί έτσι ορίζει η ψυχή του.
Ο Καζαντζάκης έψαχνε την αλήθεια.
Και δεν την έψαχνε στα βιβλία, αλλά στον ίδιο τον άνθρωπο — στα πάθη, στις αντιφάσεις, στα μεγάλα “ναι” και “όχι” που καθορίζουν τη ζωή.
Η φλόγα που δεν σβήνει
Σήμερα, εξήντα οκτώ χρόνια μετά, η φωνή του Καζαντζάκη μοιάζει όντως πιο επίκαιρη από ποτέ, όσο γραφικό κι αν ακούγεται.
Σε έναν κόσμο που φοβάται να ρισκάρει, που βολεύεται εύκολα και ξεχνά γρήγορα, εκείνος μάς θυμίζει:
να αγαπάμε τον κίνδυνο,
να σπάμε τα σύνορά μας,
να μένουμε ανήσυχοι, αφχαρίστητοι, απροσάρμοστοι.
Γιατί, όπως έλεγε κι ο ίδιος:
«Οι πολεμιστές ποτέ δε ρωτούνε.»
Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν πέθανε το 1957.
Η φωνή του δεν σίγησε ποτέ.
Απλώς, πήρε άλλες μορφές: ένα βλέμμα που κοιτά πέρα απ’ το φόβο, μια φράση που παλεύει να γίνει πράξη, ένα “γιατί όχι;” που ανάβει φωτιά στις ψυχές που δεν βολεύονται.
Τα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη διατίθενται από τις εκδόσεις Διόπτρα.
